‘Toen ik twintig was, deed mijn vader euthanasie.’ 2/2

In het eerste deel van dit artikel vertelt journalist Tara de Wit over haar eigen vader, die ernstig ziek was en koos voor euthanasie. Tara was toen twintig jaar. Deze ervaring maakte haar benieuwd naar hoe het voor andere jongvolwassenen is wanneer een dierbare nabije euthanasie toepast.

Jildou (26) is een van de jongvolwassenen die Tara heeft geïnterviewd. De vader van Jildou kreeg te horen dat zijn lichaam vol met tumoren zat. Hier was niet meer tegen vechten. Hij koos voor euthanasie. Jildou wilde zich sterk houden tegenover haar vader. Het grote verdriet dat ze voelde, uitte ze liever niet. Of in ieder geval niet in zijn bijzijn.

Het verhaal van Jildou gaat verder:

De laatste avond

Jildou ging met elk onderzoek mee, en daar bleef het niet bij. “Mijn moeder en ik deelden de zorg. De laatste avond van mijn vaders leven, sliep ik bij hem. De televisie stond de hele nacht aan, dat vond hij prettig. Af en toe hielp ik hem uit bed als hij moest plassen. Ik weet nog dat hij de hele nacht moest overgeven, en om vijf uur wilde hij ineens een broodje. En dat maak je dan. Met liefde.”

Niet toekijken maar zorgen

Deze zorgdrang lijkt een uiting van onmacht. Je kan als jongvolwassene alleen maar toekijken hoe je dierbare langzaam aftakelt, zonder het proces te kunnen stoppen of vertragen.

Mijn lieve, dunne vader die nooit meer wilde eten, had zin in een gevulde koek.Ik kon het hem geven.

Wat je wél kan doen, is de situatie zo aangenaam mogelijk maken voor degene die komt te overlijden. Ik zie mezelf nog om drie uur ’s nachts gevulde koeken bakken. Hij, mijn lieve, dunne vader, de man die nooit meer wilde eten, had zin in een gevulde koek. Ik kon het hem geven.

De rol van de huisarts

Over de huisarts, die in dit onderzoek altijd de euthanasie uitvoerde, hadden zowel volwassenen als jongvolwassenen een overwegend positief gevoel. Wanneer dat gevoel negatief was, was er vaak sprake van een gebrek aan communicatie of een miscommunicatie. Jildou is een van de geïnterviewden die teleurgesteld is over het handelen van haar arts. “Hij was vrij snel weer vertrokken na de euthanasie. Vlak voordat hij vertrok, zei hij: over zes weken bel ik jullie nog even. We hebben nooit meer iets van hem gehoord. Dat vond ik heel zuur.”

Vaststellen van de dood door een schouwarts

De schouwarts, de arts die na de euthanasie komt vaststellen dat er sprake is van een niet-natuurlijke dood, heeft bij beide groepen geen goede indruk gemaakt. Zijn bezoek werd als een verstoring van de intimiteit gezien. Voor Jildou was het, net als voor vele anderen, onduidelijk waarom deze, tweede arts per se moest komen. “Ik snap dat die man gewoon zijn werk doet, maar een beetje vreemd is het wel. Mijn vader is net overleden en er komt een wildvreemde binnen, die zegt: ja, hij is inderdaad overleden. Hij schrijft een briefje, zegt gecondoleerd en vertrekt weer. Het is net productiewerk.”

Ook nu herken ik mezelf in Jildou’s verhaal. Daar stond ineens een lange man in pak, onder zijn linker oksel een mapje, in mijn vaders dode buik te porren. “Nou, hij zit wel helemaal vol met tumoren, hè”, zei hij. In mijn herinnering zei hij dit met een grinnik, maar dat heb ik vast niet goed onthouden.

Verdriet delen na euthanasie

Gelukkig kunnen veel jongvolwassenen hun gevoel delen met leeftijdsgenoten of een partner. Dit doen ze ook bijna allemaal, maar wel met het nodige bezwaar vooraf. Ze willen anderen liever niet belasten met hun verdriet. Ze realiseren zich maar al te goed hoe tegenstrijdig die zware emoties zijn met de levensfase waar hun vrienden, en zij tot voor kort, in zitten. Die tegenstrijdigheid is misschien ook de reden dat sommige vriendschappen bij de jongeren die ik sprak verloren gingen.

Jongeren willen anderen liever niet belasten met hun verdriet.

Vrienden die niks meer laten horen, omdat ze niet weten wat ze moeten zeggen. Jildou had haar vriend om haar hart bij te luchten, wat haar enorm heeft geholpen en nog steeds helpt. En dat geldt voor velen. Ondanks de enkele vriend of vriendin die wegvalt en het bezwaar dat vooraf gevoeld wordt, ervaart iedereen dit delen met leeftijdsgenoten en vrienden als positief. Het lucht op en zorgt voor verbinding.

Injecties

Het is de euthanasie zelf, het moment dat iemand daadwerkelijk sterft, wat iedere jongvolwassene het meeste bijblijft. Soms nog jaren na dato zien zij deze indrukwekkende gebeurtenis tot in detail voor ogen. Jildou: “ Ineens was het zo ver. Ik zie ons nog zitten, allemaal om mijn vader heen. “Het was gezellig vannacht, pap”, grapte ik nog. “Bedankt voor alles’, zei hij. Ik moest huilen. ‘Ga maar lekker slapen’, zei ik uiteindelijk. Hij sloot zijn ogen.

De arts spoot één voor één de injecties in, het waren er in totaal wel vijf. Ik weet nog dat ik me verbaasde over hoe veel het er waren. Met een paar minuten was het voorbij, hij was dood. Zo snel al. Wat heftig. Bizar. Ik weet nog dat ik ergens ook bewondering voor hem voelde. Dat hij zo’n besluit durfde te nemen. Ik weet niet of ik dat zou kunnen.”

Verdriet en bewondering

Voor Jildou is het nog maar vier maanden geleden dat ze haar vader zag sterven. Of dit moment na een paar jaar nog zo helder voor haar ogen staat, moeten we afwachten. Zelf kan ik zeggen dat ik, na bijna zes jaar, nog exact weet waar ik zat (aan de rechterkant van het hoog-laagbed), hoe het rook (sigaretten en wasmiddel), en vooral ook wat er in mijn lichaam gebeurde (hartslag 200, koortsachtige hitte-aanvallen, trillende handen en een onophoudelijke stroom aan tranen).

Dat weet ik omdat ik, nu ik dit schrijf, op de tranen na hetzelfde ervaar. Niet zo erg als toen, maar toch. Nog altijd als ik me écht weer inleef in dat moment, is het mijn lichaam dat als eerst reageert. Daarna komt mijn hoofd en voel ik naast verdriet een enorme bewondering. Dat hij zo’n besluit durfde te nemen.

Tara de Wit

• Bekijk hier deel 1  van Tara’s artikel naar aanleiding van haar onderzoek naar oe jongvolwassenen de euthanasie van een dierbare ervaren.
• Tara de Wit is voor haar opleiding journalistiek afgestuurd op het onderwerp ‘Hoe jongvolwassene euthanasie van een dierbare ervaren.’ Je kunt hier haar afstudeerscriptie bekijken. Op dit moment werkt Tara als redacteur voor het televisieprogramma Geloof en een Hoop Liefde.