Rouwvragen aan Manu Keirse | 'Toen mijn dochters baby overleed, raakten we van elkaar verwijderd'

22 februari 2023 · Leestijd 6 min

· · ·

In deze rubriek stellen 'Ik mis je'-volgers hun persoonlijke vragen rondom rouw aan Manu Keirse, klinisch psycholoog en emeritus hoogleraar verliesverwerking. Lena was een drie-eenheid met haar dochter en haar dochters pasgeboren baby. Maar sinds de baby is overleden, staan ze mijlenver uit elkaar.

Beste Manu

Vorig jaar is mijn eerste kleinkind door vroeggeboorte, maar toch na 1 maand te hebben gestreden, heengegaan. In die maand was ik diegene die mijn dochter dagelijks bijstond in het ziekenhuis. Mijn leven wijdde ik aan haar en de baby. Ik ben gestopt met werken en met mijn sociale leven, om de kans op infectiegevaar zo veel mogelijk te verkleinen.

We zijn in die periode zo intens naar elkaar toegegroeid, dat zij zelfs zei: "We zijn van begin af aan met zijn drieën." Zij, de baby en ik. Uit deze woorden haal ik al mijn troost, want hoe dicht we toen bij elkaar waren, zo ver staan wij sinds het overlijden uit elkaar.

Mijlenver
Zij rouwt op haar manier en ik geheel anders en die twee manieren liggen mijlenver van elkaar. Ik durf mijn verdriet niet bij haar te uiten en zij zoekt troost bij lotgenoten online. Ik wil haar bijna dagelijks een bericht sturen dat ik aan haar en de baby denk, maar ik voel mij bezwaard omdat ik totaal niet weet wat er in haar omgaat of ze het nou wel fijn vindt of niet.

Moet ik afstand blijven nemen of juist toenadering zoeken? Hoe kan ik pijlen waar zij behoefte aan heeft? Hoe laat ik haar weten dat zij niet alleen is in haar verdriet en ik ook dagelijks en voelbaar het verdriet met mij meedraag? En dan het liefst op een manier dat ik haar niet opzadel met mijn emotie.

Met vriendelijke groet,

Een gebroken oma Lena

Het antwoord van Manu Keirse

Beste Lena,

Het is helemaal niet zeldzaam dat familieleden die elkaar voorheen zeer nabij waren in een rouwgebeuren van elkaar verwijderd raken. De pijn van het verdriet komt in boosheid en agressie naar buiten. Die boosheid kan zich richten op iedereen, maar meestal krijgen de meest nabije personen het leeuwenaandeel van de agressie te verduren.

'Vraag je niet af wiens fout het is'

Je uit je gevoelens waar je je veilig voelt. Dat kan familierelaties zeer sterk belasten. Boosheid moeten incasseren heeft meer te maken met een goede relatie dan met een slechte relatie: hoe dichter je bij elkaar staat, hoe meer je boven op je eigen pijn de pijn en de boosheid van de andere voelt. Vraag je niet af wiens fout het is, het is enkel de schuld van de omstandigheden.

Redactie: 'Je noemt boosheid en agressie, terwijl dat vraagsteller daar niet over spreekt. Waarom?
Manu: Het feit dat ze zich zo afzondert van haar moeder heeft wellicht toch te maken met onenigheid. Dat komt vaak voort uit rivaliteit in het verdriet en pijn die in boosheid naar buiten komt. Het is niet omdat het niet wordt benoemd dat het er niet is.

Verdriet meten of wegen

Twee mensen rouwen ook nooit op precies dezelfde manier, ook al word je allebei geconfronteerd met het sterven van hetzelfde kind. Voor je dochter gaat het om haar kind, voor jou om je kleinkind. Je kan de zwaarte van het verlies en verdriet niet wegen of meten. Als grootmoeder verlies je naast je kleinkind ook de vreugde van je dochter. Elkaar opvangen in deze omstandigheden, waarin je allebei met zwaar verlies wordt geconfronteerd, is geen eenvoudige zaak.

Chronologie

In mijn boek ‘Helpen bij verlies en verdriet’ schrijf ik op pagina 37: “Ouders en grootouders hebben moeite om elkaar te vinden in het verdriet na het sterven van een kind en kleinkind. De chronologie klopt niet, alle verhoudingen staan op hun kop. Grootouders verliezen niet alleen hun kleinkind, maar ook de vreugde van hun kinderen. En wie mag er dan het ‘meeste’ verdriet hebben? Moet je je eigen verdriet aan de kant schuiven om er te zijn voor je kinderen?

'Heb je wel recht op verdriet?'

Je bent ineens weer fulltime ouder, ook al is je kind volwassen, en daarnaast voel je je ook fulltime grootouder. Soms kun je niet te dicht bij elkaar komen omdat de pijn verpletterend groot is. Vrienden vragen hoe het is met je dochter, of ze het redt, maar denken er niet aan te vragen hoe je het als grootouder overleeft. Heb je wel recht op verdriet?”

Normaal

Je vraag, of je moet afstand blijven nemen of juist toenadering zoeken, is een heel normale vraag waarmee heel veel grootouders zitten. Wat vooral belangrijk is dat je haar manier van afstand nemen begrijpt en haar duidelijk kunt maken dat dit niet abnormaal is. Zoek enkele mensen waarbij je met jouw verdriet terecht kunt, want je dochter zal zelf niet de ruimte hebben om daarmee adequaat om te gaan.

Vertel haar niet dat ze niet alleen is in haar verdriet en dat jij ook dagelijks dat verdriet voelt en met je meedraagt. Haar verdriet is wellicht zo groot dat ze daar tijdelijk geen boodschap aan heeft. Later is dat misschien wel weer mogelijk.

Vragen

Hoe kan je peilen waaraan zij behoefte heeft? Door haar regelmatig de vraag te stellen: Is er iets waarmee ik je kan helpen? En door haar het gevoel te geven dat je haar tijdelijk afstand nemen en haar boosheid niet afkeurt, maar ziet als normale reacties in de abnormale emotionele aardbeving waarin jullie allen terecht bent gekomen.

Met genegen groet,

Manu Keirse

Boek: Helpen bij verlies en verdriet

Hoofdstuk 10 uit dit boek gaat over het verdriet van grootouders. Hierin schrijft Manu: "Het verlies van je kleinkind ligt volledig buiten je verwachtingen als grootouder (...) Vanwege je leeftijd wordt er soms van uitgegaan dat je als grootouders al zo vaak verliest hebt meegemaakt en er immuun voor bent geworden. Mensen onderschatten hoeveel steun je nodig hebt."

Daan Westerink | Rouwen zonder fasen of taken