Lies Nijman | Wat is in moeilijke tijden de betekenis van kerst?

Betekenis vinden

Aan het einde van het jaar, als de kerstdagen voor de deur staan, worstelen veel mensen met de tegenstelling tussen licht en donker, zwaarmoedigheid en hoop, gemis en verlangen. Als er rouw en verdriet is in ons leven, dan kost het moeite om te geloven dat het kerstlicht wint van de duisternis.

Wat is in moeilijke omstandigheden de betekenis van Kerst? Hoe kunnen we iets aan het kerstverhaal hebben als ons leven zo veranderd is door rouw en gemis? Hoe kunnen we iets met de komst van Jezus toen, als we kijken naar ons gemis nu, of naar de ellende nu in de wereld? Is het mogelijk om in deze donkere dagen – met ons verdriet en gemis – een diepere betekenis te vinden waar we steun aan kunnen hebben?

Rouw en hoop

Het is – in tijden van rouw – belangrijk om met mildheid en respect om te gaan met alle veranderingen in ons lichaam en in onze emoties. We doen er goed aan om daarmee rekening te houden. Maar wat doet rouw met ons geloof in God? Met ons vertrouwen in het leven? Met onze hoop?

‘Wat is dat toch, dat mensen die vreselijk hebben geleden het volhouden om te vertrouwen dat het beste nog komt?’

In de vele boeken die ik las over rouw, door de vele gesprekken die ik heb gevoerd met rouwenden, ontdekte ik steeds weer dat mensen diep vanbinnen blijven geloven dat het beste nog komt. Dat onder ons bestaan een stevige bodem te vinden is, ondanks de verwarring en het verdriet. Een verrassend fundament van diep vertrouwen dat alles goed komt. Dat geloof vond ik bij christenen en niet-christenen.

Hoe kan dat? Wat is dat toch, dat mensen die vreselijk hebben geleden het volhouden om te vertrouwen dat het beste nog komt?

Verlangen naar licht

Dwars door mijn rouw heen wist ik dat ook, met stellige zekerheid. Ik vond het verrassend en geruststellend om te merken dat die diepe zekerheid mijn gewonde emoties kon dragen. Ik beschreef dat in mijn boek, met de metafoor van een zeilboot: in de storm was de bodem van mijn boot stevig en droeg die de beschadigde zeilen van mijn ziel. Ik las dat ook in verhalen van andere mensen die door rouw en verlies heengingen. Ik las dat over overlevenden van de oorlog. Ik hoorde dat van anderen die hun gezondheid hadden verloren. Toen ik dat tot me liet doordringen, voelde ik me verbonden met alle mensen die lijden en die het verlangen blijven houden naar licht en leven.

‘Ik voelde me verbonden met alle mensen die lijden en die het verlangen blijven houden naar licht en leven.’

Toen ik de verhalen las van verschillende overlevenden van de Holocaust, raakte hun lijden mij heel diep. Wat me zo troostte was dat velen een voorbeeld waren van hoop, liefde, leven en ruimhartigheid. Onvoorstelbaar, na alle verschrikkingen. Voor mij zijn deze verhalen de meest bijzondere tekenen van onverwoestbare hoop. Hun verlangen – en hun verwachting dat het beste nog komt – was overeind gebleven. Door het verhaal van de Chanoeka te blijven vertellen, door kaarsen te blijven branden, maken zij duidelijk dat licht wint van duisternis. Joden blijven vol verwachting uitzien naar de beloofde Messias(letterlijke vertaling vanuit het Aramees: ‘gezalfde’, een beloofde Redder).

Hij komt om te troosten

Christenen zien vol verwachting uit naar de wederkomst van de Messias. Tijdens de kerstdagen mogen we opnieuw beseffen dat Jezus kwam. We blijven elkaar eraan herinneren dat Hij weer komt. Hij kwam om alvast te laten zien hoe de wereld er dan uit zou zien: vol Liefde, Licht, Hoop, Leven, Schoonheid, Barmhartigheid. Hij komt om alles goed te maken. Om betekenis te geven. Om te troosten, om te genezen, om mensen recht te doen. Ik geloof dat met heel mijn hart. Samen met mij geloven ontelbaar veel mensen dat. Maar ik voel me ook verbonden met al die mensen, van wat voor achtergrond dan ook, die vol verwachting uitzien naar Licht en Liefde en Leven.

‘Vaak zit de troost niet in het vinden van een antwoord maar in de ruimte om met vragen te kunnen leven.’

Jaren geleden was ik Londen waar ik samen met mijn Syrische vriendin Samira een kerstviering bijwoonde. Wij knielden samen met veel mensen uit allerlei landen voorin de eeuwenoude kerk. We brandden kaarsen. We baden voor de wereld en voor elkaar. We voelden ons verbonden in hetzelfde verlangen: liefde, vrede, verbondenheid en vrijheid voor alle mensen. Wij geloofden erin en zongen ervan dat het beste nog komt.

Kun jij het licht zien?

Ons geloof wordt op de proef gesteld omdat we niet begrijpen wat er allemaal gebeurt. Vaak zit de troost niet in het vinden van een antwoord maar in de ruimte om met vragen te kunnen leven. De waaromvraag wordt in dit leven niet opgelost maar kan wel worden verdragen. We kunnen elkaar wel helpen om het uit te houden met die vragen waarop geen antwoord is. We kunnen elkaar wel helpen om het mooiste uit de ander naar boven te halen. We kunnen wel ons best doen om de wereld een klein beetje mooier achter te laten. We kunnen ons wel voornemen om – met wat ons ook overkomt – een liefdevoller mens te worden.

‘We kunnen ons voornemen om – met wat ons ook overkomt – een liefdevoller mens te worden.’

Dat verlangen naar leven en de moed die daarvoor nodig is, zie ik juist bij mensen die hebben geleden. Juist bij hen draagt het lijden vrucht. Juist door hen vinden anderen betekenis, nieuw leven en inspiratie. Juist bij hen is zichtbaar wat de boodschap is van Kerst: stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw.

Kunnen we dwars door onze tranen heen het licht al zien schitteren?
Durven we te vertrouwen dat het licht uiteindelijk wint van de duisternis?

Warme en troostvolle kerstdagen gewenst allemaal!

Lies